–यमबहादुर दुरा
सन् २०१९ का केही घटनाक्रमहरू :
दक्षिण अमेरिकी कम्युनिष्ट मुलुक भेनजुएला एउटा लामो र कहालीलाग्दो आर्थिक सङ्कटबाट गुज्रिरहेको छ । वर्षौंको आर्थिक सङ्कट थामिने कुनै सङ्केत देखिन्न । यसैबीच, त्यहाँका राष्ट्रपति निकोलस मदुरोले जनवरी १० तारिखमा दोस्रो कार्यकालको सपथ लिए । धेरैले उनको विजयको वैधतामाथि प्रश्न उठाएका छन् । अर्थनीति र राजनीति दुवै बिग्रँदै जाँदा त्यहाँका नागरिक नियमित रूपमा सडकमा उत्रिएका छन् । कतिले चरम अव्यवस्था र गरिबी सहन नसकेर देश छाडेर गएका छन् । नयाँ वर्ष २०१९ को नयाँ पलले पनि त्यहाँका निराश नागरिकको ओँठमा खुसीको मुस्कान फक्राउन सकेन । त्यहाँको बिग्रँदो आर्थिक अवस्था कसरी सुध्रिएला ? यसको कुनै सहज उत्तर छैन ।
सन् २०१९ मा ब्रजिलको अमेजन जङ्गलमा भयानक आगलागी भयो । आगलागीबाट असंख्य वन्यजन्तुका साथ ९ लाख ६ हजार वन क्षेत्र खाग भए । यद्यपि, त्यहाँको जङ्गलमा आगलागीका घटना सामान्य नै मानिन्छ । यसपटक भने ज्यादै ठूलो स्केलमा लामो समयसम्म आगलागी भइरह्यो । यो असामान्य घटना हो । दक्षिण अमेरिकाका नौवटा देशमा २० लाख वर्गमाइलभन्दा बढी क्षेत्रफलमा फैलिएको अमेजन जङ्गललाई ‘पृथ्वीको फोक्सो’ उपमा पनि दिइन्छ । यसले पृथ्वीमा २० प्रतिशत अक्सिजन उत्पादन गर्छ । खोरिया फँडानी गरी खेतीपाती गर्ने परम्परागत कृषि प्रणाली र प्राकृतिक कारण दुवै यसका लागि जिम्मेवार मानिएको छ । जनवरीदेखि शुरु भएको आगलागी अहिलेसम्म पनि रोकिएको छैन ।
***
हाम्रा छिमेकी मुलुक भारत र पाकिस्तानबीच सल्किएको दशकौंको वैरभावको आगो निभ्ने कुनै सम्भावना देखिँदैन । सन् १९४७ एउटै भूगोल टुक्रिएर दुई मुलुक बनेका यी छिमेकीले एकआपसमा धेरै पटक युद्ध खेपिसकेका छन् । भनाबैरीको अनन्त श्रृङ्खला जारी छ । यस्तैमा २०१९ को फेब्रवरीमा यी दुई देश झण्डै झण्डै युद्धको अवस्थामा पुगिसकेका थिए । दुवै एकअर्काको आक्रमणकारी विमान खसालेको दाबी गरे । भारतीय सेनाको एउटा विमान पाकिस्तानी भूमिमा खसाइएपछि त्यसका पाइलट भाग्य बाँचे । उनलाई भारत फर्काइएको दृश्य टेलिभिजनका स्क्रिनहरूमा देखिएका थिए ।
***
लामो वादविवाद र राजनीतिक खिचातानीका बीच मार्च २९ तारिखमा बेलायत युनियनबाट बाहिरियो । यससँगै बेलायत र युरोपियन युनियनबीचको चार दशक लामो भाइचाराको नाता टुटेको छ । युरोपियन युनियन त्याग्नेमा पहिलो सदस्यको राष्ट्रको रूपमा बेलायतको नाम इतिहासमा अङ्कित भएको छ । बेलायतले युरोपियन युनियनबाट बाहिरिन शुरु गरेको लम्बेतान प्रक्रियाबाट शब्दकोशमा एउटा एउटा शब्द नै थपिएको छ । त्यो हो, ‘ब्रेजिक्ट ’ । ‘ब्रेजिक्ट’ ले बेलायतको राजनीतिक जीवनमा हलचल नै ल्याएको छ, जुन अझै शान्त भइसकेको छैन । त्यो हलचल त्यति सजिलै शान्त हुने अवस्था पनि देखिन्न ।
मार्च महिनामा न्युजिल्याण्डमा रौँ ठाडो पार्ने लोमहर्षक घटना घट्यो । एउटा क्रिस्चियन चर्च मस्जिदमा एकजना व्यक्तिले गोली चलाउँदा ५१ जनाले ज्यान गुमाए भने ४९ जना घाइते भए । यस अपराधिक घटनाको सोसल मिडियामा ‘लाइभ स्ट्रिमिङ’ समेत भयोे । यसले मानिसको अपराधिक मानसिकताको दायरा कति फराकिलो छ भन्ने त सङ्केत गर्छ नै, त्यसमा पनि सोसल मिडियाको कुन हदसम्म दुरुपयोग हुनसक्छ भन्ने तथ्य यस घटनाले अघि सारेको छ ।
सन् २०१९ मा हङकङ अधिकतम् चर्चामा रह्यो । नागरिक अधिकार बहाल नभएको मानिने कम्युनिष्ट मुलुक चीनको अभिन्न अङ्ग भएर पनि स्वतन्त्रता उपभोग गरिरहेको छ । बेलायती उपनिवेशबाट सन् १९९७ मा मुक्त भएपछि हङकङले ‘एक देश, दुई नीति’ अनुरूप सापेक्षिक रूपमा बढी स्वतन्त्रता उपभोग गरिरहेको छ । तर, स्वतन्त्रताप्रेमी हङकङवासीले यत्तिमै चित्त बुझाएका छैनन् । हङकङवासी मार्च १५ देखि तरङगित हुन थाले । चिनियाँ सरकारले ल्याएको सुपुर्दगी कानुनप्रति असहमति जनाउँदै हङकङवासी सरकारविरुद्ध सडकमा उत्रिए । उनीहरूको असन्तुष्टि र सडक प्रदर्शन थामिने छाँडकाँट देखिन्न । सरकारविरुद्ध निरन्तरको प्रदर्शनमा अहिलेसम्म २ हजार ६ भन्दा बढी घाइते भएका तथा ६ हजारभन्दा बढी पक्राउ परेका तथ्याङ्क सार्वजनिक भएका छन् ।
अप्रिल १५ तारिखमा फ्रान्सको पेरिसस्थित ८ सय ५० वर्ष पुरानो नोटे«डाम क्याथेड्रल (चर्च) को क्षत आगलागी नष्ट भयो । आगलागीको कारण खुलेको छैन । ऐतिहासिक तथा सांस्कृतिक महत्वको त्यस क्याथेड्रलमा कसैले जानाजान आगलागी गराएको भन्ने प्रमाण अहिलेसम्मको अनुसन्धानमा भेटिएको छैन । फ्रान्सका राष्ट्रपति इमान्युल म्याक्रनले पाँच वर्षभित्र क्याथेड्रलको पुनःनिर्माण गर्न आदेश दिएका थिए । तर, विज्ञहरूले यसको निर्माण गर्न दशकौं लाग्ने बताएका छन् ।
अप्रिलमै जापानी सम्राट अकिहितोले राजगद्दी त्यागे । उनी ३० वर्ष राजगद्दीमा रहेका थिए । बितेको २ सय वर्षको इतिहासमा राजगद्दी त्याग्नेमा उनी पहिलो जापानी सम्राट हुन् । अकिहितोले राजगद्दी त्यागेपछि उनका छोरा नरुहितो सम्राट भएका छन् । सन् २०१६ एउटा मा दुर्लभ सार्वजनिक भाषणमार्फत अकिहितोले आफूलाई राजगद्दी त्याग्न सजिलो हुने गरी कानुन बनाइदिन आग्रह गरेका थिए । सोही अनुरूप त्यहाँको संसदले कानुन बनाइदिएको थियो ।
भारतमा अप्रिल–मे महिनामा सम्पन्न चुनावमा सत्तारुढ दल भारतीय जनता पार्टी (भाजपा) प्रबल बहुमतका साथ पुनः सत्तासीन भएको छ । भाजपा कट्टर हिन्दूवादी–दक्षिणपन्थी दल मानिन्छ । गुजरातको मुख्यमन्त्रीसमेत भइसकेका भाजपा नेता नरेन्द्र मोदी सन् २०१४ मा पहिलो पटक भारतका प्रधानमन्त्री बनेका थिए । यसपटकको चुनावपछि मोदी दोस्रो कार्यकालका लागि प्रधानमन्त्री भएका छन् । देशको सांस्कृतिक विविधताप्रति असहिष्णु बनेको आरोप भाजपा र मोदीमाथि लाग्दै आएको छ । लेखक, पत्रकार, बुद्धिजीवीलगायतका एउटा तप्का मोदी सरकारप्रति आलोचक रहँदै आएको छ ।
***
मार्ग जुकरबर्गले शुरु गरेको लोकप्रिय सामाजिक सञ्जाल फेसबुकले पछिल्लो समयमा थुप्रै कानुनी झमेला व्यहोर्दै आएको छ । सन् २०१९ मा पनि यो क्रम जारी रह्यो । अमेरिकाको सङ्घीय वित्त आयोगले फेसबुकले आफ्ना प्रयोगकर्ताहरूको निजी सूचना दुरुपयोग गरेको आरोप लगायो । यही मामिलालाई मिलाउन जुलाईमा फेसबुकले ५ बिलियन अमेरिकी डलरको ठूलो रकम जरिवानास्वरूप तिर्नुपर्यो । यो घटनाक्रमले प्रयोगकर्ताहरूको निजी सूचनाको गोपनीयताको मामिला पेचिलो बन्दै गएको सङ्केत गर्छ ।
समय समयमा चर्चामा आइरहने बेलायती राजसंस्था सन् २०१९ मा पनि सानोतिनो चर्चा बटुल्यो । राजकुमार ह्यारी र उनकी जीवनसंगिनी मेघन मर्कललाई सन्तानलाभ भयो । उनीहरूको पहिलो सन्तानले मे ६ तारिखमा यस धर्तीमा पाइला टेके । उनको नाम आर्ची ह्यारिसन राखिएको छ । बेलायती राजगद्दीको उत्तराधिकारीका रूपमा आर्ची अहिले सातौं पंक्तिमा छन् । सन् २०१८ मे १८ तारिखमा राजकुमार ह्यारी र अमेरिकी अभिनेत्री मेघन मर्कल एक भव्य समारोहबीच विवाह बन्धनमा बाँधिएका थिए ।
***
सन् २०१९ मा विश्वसाहित्य जगतले एउटा मूर्धन्य व्यक्तित्व गुमायो । अगष्ट ५ तािरखमा अमेरिकाकी ख्यातिप्राप्त लेखिका टोनी मोरिसन (सन् १९३१—२०१९) को ८८ वर्षको उमेरमा निधन भयो । अमेरिकाकै प्रिन्सटन विश्वविद्यालयमा लामो समयसम्म प्राध्यापन पेशामा रहेर ज्ञान र विचार बाँड्दै आएकी मोरिसनका ‘द ब्जुवेष्ट आइ’ (सन् १९७०), बिलभ्ड (सन् १९८७) लगायत ११ वटा उपन्यास प्रकाशित छिन् । जादुमयी लेखनकलाका लागि चर्चित मानिने उनले सन् १९९३ मा ‘बिलभ्ड’ नामक उपन्यासका लागि नोबेल पुरस्कार हात पार्न सफल भएकी थिइन् । यसबाट साहित्यिक समुदाय जति खुसी थिए, त्यसभन्दा बढी अश्वेत समुदाय खुसी थियो । यसको दरिलो कारण छ । यसप्रकारको पुरस्कार हात पार्नेमा उनी पहिलो अश्वेत महिला थिइन् ।
मोदी सरकारले भारतीय संविधानको धारा ३७० र अनुच्छेद ३५ ए खारेज गरी जम्मु–कश्मिरलाई विशेष दर्जा अगष्ट ५ तारिख खारेज गर्यो । यससँगै जम्मु–कश्मिर केन्द्र–शासित क्षेत्र हुन पुगेको छ । यसले भारतमात्र होइन, पाकिस्तानमा समेत तरङ्गत पैदा गर्यो । भारत र पाकिस्तानमा प्रदर्शन भए । यी दुई मुलुकबीच विवादको जडको रूपमा रहेको जम्मु–कश्मिरको भविष्यसँग जोडिएको त्यस निर्णयले विश्व समुदायको ध्यान खिच्यो । यो घटना समाचारमा छाइरह्यो ।
***
दुनियाँमा भयानक मावनीय विपत्ति ल्याउने दोस्रो विश्वयुद्ध पोल्याण्डबाट शुरु भएको मानिन्छ । विष्मयकारी दोस्रो विश्वयुद्ध शुरु भएको सन् २०१९ को सेप्टेम्बरमा ८० वर्ष लागेको छ । यही दुःखद प्रसंगको पृष्ठभूमिमा पोल्याण्डमा विशेष कार्यक्रमसहित दोस्रो विश्वयुद्धको ८० औं वर्षगाँठ मनाइएको छ । दोस्रो विश्वयुद्धमा पोल्याण्डले व्यापक क्षति भोग्नुपरेको थियो । चेतनशील प्राणी मानिसकै कारण मानवतामाथि नै प्रश्न उठेको त्यो भयानक घटनाबाट पोल्याण्डले आफ्नो कुल जनसंख्याको पाँच भागमा एक भाग गुमाउनुपरेको थियो ।
***
भारतले नोभेम्बर तारिखका दिन नेपाली भूभाग लिम्पियाधुरा–लिपुलेकसमेतलाई समेटेर आफ्नो नयाँ नक्शा नक्शा सार्वजनिक गर्यो। यसले नेपाल र भारतीय थाँती रहेको सीमा विवादलाई पुनः एकपटक सतहमा ल्याइदियो । भारतीय कदमविरुद्ध नेपालमा प्रदर्शन भए । भारतको ‘बिग्र ब्रदर एटिच्युड’ र नेपालको राष्ट्रिय स्वाभिमानबारे चर्काचर्कीपूर्ण विचार–विमर्श भए । भारतीय कदमको नेपालमा विरोध भइरहँदा भारतीय विदेश मन्त्रालयले नेपालको भूमि आफ्नो नक्शामा नसमेटेको बतायो । भारतले देखाएको व्यावहारले नेपाल–भारतबीच विद्यमान सीमा–समस्या सजिलै समाधान हुने देखिन्न । अहिले आएर यो मामिला सामसुमजस्तै भएको छ ।
***
डिसेम्बर १७ तारिखमा पाकिस्तानको विशेष अदालतले विश्व समुदायलाई नै चकित तुल्याउने गरी पूर्वराष्ट्रपति परवेज मुसर्रफलाई मृत्युदण्डको फैसला सुनायो । उनलाई राष्ट्रघात गरेको आरोप लगाइएको छ । सन् २००७ मा संविधान खारेज गरी तत्कालीन सैनिक जनरल मुसर्रफ पाकिस्तानको राष्ट्रपति भएका थिए । उनी सन् २०१६ देखि युएईमा रहँदै आएका छन् । उनी अदालतको कुनै पनि सुनुवाइमा उपस्थित भएनन् । पैmसला निम्त्याएको असहज परिस्थितिको कसरी पटाक्षेप होला ? हेर्न बाँकी छ ।
सन् २०१९ निख्रिँदै गर्दा विश्वको ‘सुपरपावर’ मानिने अमेरिका घरेलु राजनीतिका कारण चर्चामा आयो । अनेकन विवादस्पद अभिव्यक्ति दिएर चर्चामा आइरहने अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पमाथि महाअभियोगको प्रस्ताव अघि सारियो । उनको कार्यशैलीबाट लोकतन्त्र र राष्ट्रिय सुरक्षामा चुनौती थपिएको अमेरिकीहरूको बुझाइ छ ।
उनीमाथि शक्ति दुरुपयोग गरेको आरोपमा महाअभियोगको प्रस्ताव अघि सारिएको हो, जुन बहुमतले पारित भयो । डिसेम्बर १८ तारिखमा भएको मतदानमा पक्षमा २३० तथा विपक्षमा १९७ मत परेको थियो । मतदानअघि तल्लो सदन ‘हाउस अफ रिप्रिजेन्टेटिभ्स्’ मा प्रस्तावको पक्ष र विपक्षमा गर्मागर्मी बहस भएको थियो । अमेरिकी सिनेटले उनीमाथिको महाअभियोग प्रस्तावलाई दुई तिहाइ बहुमतले पारित गरेमा उनी पदमुक्त हुनेछन् ।
यता, छिमेकी मुलुक भारतमा नागरिकतासम्बन्धी कानुनका कारण डिसेम्बरको चिसोमा पनि राजनीतिक तापक्रम उच्च विन्दुमा पुग्यो । भारतका विभिन्न भागमा हिंसात्मक प्रदर्शन भए । नागरिकतासम्बन्धी नयाँ कानुनले मुस्लिमबाहेक अन्य आप्रवासीलाई धार्मिक आधारमा नागरिकता दिन सकिने व्यवस्था गरेको छ । यसअघि सन् १९५५ मा जारी भएको नागरिकतासम्बन्धी ऐनले कानुनले गैरकानुनी भनिएका आप्रवासीहरूलाई भारतीय नागरिक हुन बाटो खोलेको थिएन । नयाँ कानुनले अघि सारेको प्रावधानलाई अन्यायपूर्ण र विभाजनकारी भएको भन्दै जनआक्रोश बढेको हो ।
[साभार : लोकसवाद । २०७६ साल पुस १३ गते । परिमार्जित संस्करण । स्रोत : सामाचार ऐजेन्सीहरू ।]
सन् २०१९ का केही घटनाक्रमहरू :
दक्षिण अमेरिकी कम्युनिष्ट मुलुक भेनजुएला एउटा लामो र कहालीलाग्दो आर्थिक सङ्कटबाट गुज्रिरहेको छ । वर्षौंको आर्थिक सङ्कट थामिने कुनै सङ्केत देखिन्न । यसैबीच, त्यहाँका राष्ट्रपति निकोलस मदुरोले जनवरी १० तारिखमा दोस्रो कार्यकालको सपथ लिए । धेरैले उनको विजयको वैधतामाथि प्रश्न उठाएका छन् । अर्थनीति र राजनीति दुवै बिग्रँदै जाँदा त्यहाँका नागरिक नियमित रूपमा सडकमा उत्रिएका छन् । कतिले चरम अव्यवस्था र गरिबी सहन नसकेर देश छाडेर गएका छन् । नयाँ वर्ष २०१९ को नयाँ पलले पनि त्यहाँका निराश नागरिकको ओँठमा खुसीको मुस्कान फक्राउन सकेन । त्यहाँको बिग्रँदो आर्थिक अवस्था कसरी सुध्रिएला ? यसको कुनै सहज उत्तर छैन ।
 |
| तस्बिर : गुगल |
***
हाम्रा छिमेकी मुलुक भारत र पाकिस्तानबीच सल्किएको दशकौंको वैरभावको आगो निभ्ने कुनै सम्भावना देखिँदैन । सन् १९४७ एउटै भूगोल टुक्रिएर दुई मुलुक बनेका यी छिमेकीले एकआपसमा धेरै पटक युद्ध खेपिसकेका छन् । भनाबैरीको अनन्त श्रृङ्खला जारी छ । यस्तैमा २०१९ को फेब्रवरीमा यी दुई देश झण्डै झण्डै युद्धको अवस्थामा पुगिसकेका थिए । दुवै एकअर्काको आक्रमणकारी विमान खसालेको दाबी गरे । भारतीय सेनाको एउटा विमान पाकिस्तानी भूमिमा खसाइएपछि त्यसका पाइलट भाग्य बाँचे । उनलाई भारत फर्काइएको दृश्य टेलिभिजनका स्क्रिनहरूमा देखिएका थिए ।
***
 |
| ग्राफिक्स : गुगल |
मार्च महिनामा न्युजिल्याण्डमा रौँ ठाडो पार्ने लोमहर्षक घटना घट्यो । एउटा क्रिस्चियन चर्च मस्जिदमा एकजना व्यक्तिले गोली चलाउँदा ५१ जनाले ज्यान गुमाए भने ४९ जना घाइते भए । यस अपराधिक घटनाको सोसल मिडियामा ‘लाइभ स्ट्रिमिङ’ समेत भयोे । यसले मानिसको अपराधिक मानसिकताको दायरा कति फराकिलो छ भन्ने त सङ्केत गर्छ नै, त्यसमा पनि सोसल मिडियाको कुन हदसम्म दुरुपयोग हुनसक्छ भन्ने तथ्य यस घटनाले अघि सारेको छ ।
सन् २०१९ मा हङकङ अधिकतम् चर्चामा रह्यो । नागरिक अधिकार बहाल नभएको मानिने कम्युनिष्ट मुलुक चीनको अभिन्न अङ्ग भएर पनि स्वतन्त्रता उपभोग गरिरहेको छ । बेलायती उपनिवेशबाट सन् १९९७ मा मुक्त भएपछि हङकङले ‘एक देश, दुई नीति’ अनुरूप सापेक्षिक रूपमा बढी स्वतन्त्रता उपभोग गरिरहेको छ । तर, स्वतन्त्रताप्रेमी हङकङवासीले यत्तिमै चित्त बुझाएका छैनन् । हङकङवासी मार्च १५ देखि तरङगित हुन थाले । चिनियाँ सरकारले ल्याएको सुपुर्दगी कानुनप्रति असहमति जनाउँदै हङकङवासी सरकारविरुद्ध सडकमा उत्रिए । उनीहरूको असन्तुष्टि र सडक प्रदर्शन थामिने छाँडकाँट देखिन्न । सरकारविरुद्ध निरन्तरको प्रदर्शनमा अहिलेसम्म २ हजार ६ भन्दा बढी घाइते भएका तथा ६ हजारभन्दा बढी पक्राउ परेका तथ्याङ्क सार्वजनिक भएका छन् ।
अप्रिल १५ तारिखमा फ्रान्सको पेरिसस्थित ८ सय ५० वर्ष पुरानो नोटे«डाम क्याथेड्रल (चर्च) को क्षत आगलागी नष्ट भयो । आगलागीको कारण खुलेको छैन । ऐतिहासिक तथा सांस्कृतिक महत्वको त्यस क्याथेड्रलमा कसैले जानाजान आगलागी गराएको भन्ने प्रमाण अहिलेसम्मको अनुसन्धानमा भेटिएको छैन । फ्रान्सका राष्ट्रपति इमान्युल म्याक्रनले पाँच वर्षभित्र क्याथेड्रलको पुनःनिर्माण गर्न आदेश दिएका थिए । तर, विज्ञहरूले यसको निर्माण गर्न दशकौं लाग्ने बताएका छन् ।
अप्रिलमै जापानी सम्राट अकिहितोले राजगद्दी त्यागे । उनी ३० वर्ष राजगद्दीमा रहेका थिए । बितेको २ सय वर्षको इतिहासमा राजगद्दी त्याग्नेमा उनी पहिलो जापानी सम्राट हुन् । अकिहितोले राजगद्दी त्यागेपछि उनका छोरा नरुहितो सम्राट भएका छन् । सन् २०१६ एउटा मा दुर्लभ सार्वजनिक भाषणमार्फत अकिहितोले आफूलाई राजगद्दी त्याग्न सजिलो हुने गरी कानुन बनाइदिन आग्रह गरेका थिए । सोही अनुरूप त्यहाँको संसदले कानुन बनाइदिएको थियो ।
भारतमा अप्रिल–मे महिनामा सम्पन्न चुनावमा सत्तारुढ दल भारतीय जनता पार्टी (भाजपा) प्रबल बहुमतका साथ पुनः सत्तासीन भएको छ । भाजपा कट्टर हिन्दूवादी–दक्षिणपन्थी दल मानिन्छ । गुजरातको मुख्यमन्त्रीसमेत भइसकेका भाजपा नेता नरेन्द्र मोदी सन् २०१४ मा पहिलो पटक भारतका प्रधानमन्त्री बनेका थिए । यसपटकको चुनावपछि मोदी दोस्रो कार्यकालका लागि प्रधानमन्त्री भएका छन् । देशको सांस्कृतिक विविधताप्रति असहिष्णु बनेको आरोप भाजपा र मोदीमाथि लाग्दै आएको छ । लेखक, पत्रकार, बुद्धिजीवीलगायतका एउटा तप्का मोदी सरकारप्रति आलोचक रहँदै आएको छ ।
***
मार्ग जुकरबर्गले शुरु गरेको लोकप्रिय सामाजिक सञ्जाल फेसबुकले पछिल्लो समयमा थुप्रै कानुनी झमेला व्यहोर्दै आएको छ । सन् २०१९ मा पनि यो क्रम जारी रह्यो । अमेरिकाको सङ्घीय वित्त आयोगले फेसबुकले आफ्ना प्रयोगकर्ताहरूको निजी सूचना दुरुपयोग गरेको आरोप लगायो । यही मामिलालाई मिलाउन जुलाईमा फेसबुकले ५ बिलियन अमेरिकी डलरको ठूलो रकम जरिवानास्वरूप तिर्नुपर्यो । यो घटनाक्रमले प्रयोगकर्ताहरूको निजी सूचनाको गोपनीयताको मामिला पेचिलो बन्दै गएको सङ्केत गर्छ ।
समय समयमा चर्चामा आइरहने बेलायती राजसंस्था सन् २०१९ मा पनि सानोतिनो चर्चा बटुल्यो । राजकुमार ह्यारी र उनकी जीवनसंगिनी मेघन मर्कललाई सन्तानलाभ भयो । उनीहरूको पहिलो सन्तानले मे ६ तारिखमा यस धर्तीमा पाइला टेके । उनको नाम आर्ची ह्यारिसन राखिएको छ । बेलायती राजगद्दीको उत्तराधिकारीका रूपमा आर्ची अहिले सातौं पंक्तिमा छन् । सन् २०१८ मे १८ तारिखमा राजकुमार ह्यारी र अमेरिकी अभिनेत्री मेघन मर्कल एक भव्य समारोहबीच विवाह बन्धनमा बाँधिएका थिए ।
***
सन् २०१९ मा विश्वसाहित्य जगतले एउटा मूर्धन्य व्यक्तित्व गुमायो । अगष्ट ५ तािरखमा अमेरिकाकी ख्यातिप्राप्त लेखिका टोनी मोरिसन (सन् १९३१—२०१९) को ८८ वर्षको उमेरमा निधन भयो । अमेरिकाकै प्रिन्सटन विश्वविद्यालयमा लामो समयसम्म प्राध्यापन पेशामा रहेर ज्ञान र विचार बाँड्दै आएकी मोरिसनका ‘द ब्जुवेष्ट आइ’ (सन् १९७०), बिलभ्ड (सन् १९८७) लगायत ११ वटा उपन्यास प्रकाशित छिन् । जादुमयी लेखनकलाका लागि चर्चित मानिने उनले सन् १९९३ मा ‘बिलभ्ड’ नामक उपन्यासका लागि नोबेल पुरस्कार हात पार्न सफल भएकी थिइन् । यसबाट साहित्यिक समुदाय जति खुसी थिए, त्यसभन्दा बढी अश्वेत समुदाय खुसी थियो । यसको दरिलो कारण छ । यसप्रकारको पुरस्कार हात पार्नेमा उनी पहिलो अश्वेत महिला थिइन् ।
मोदी सरकारले भारतीय संविधानको धारा ३७० र अनुच्छेद ३५ ए खारेज गरी जम्मु–कश्मिरलाई विशेष दर्जा अगष्ट ५ तारिख खारेज गर्यो । यससँगै जम्मु–कश्मिर केन्द्र–शासित क्षेत्र हुन पुगेको छ । यसले भारतमात्र होइन, पाकिस्तानमा समेत तरङ्गत पैदा गर्यो । भारत र पाकिस्तानमा प्रदर्शन भए । यी दुई मुलुकबीच विवादको जडको रूपमा रहेको जम्मु–कश्मिरको भविष्यसँग जोडिएको त्यस निर्णयले विश्व समुदायको ध्यान खिच्यो । यो घटना समाचारमा छाइरह्यो ।
***
दुनियाँमा भयानक मावनीय विपत्ति ल्याउने दोस्रो विश्वयुद्ध पोल्याण्डबाट शुरु भएको मानिन्छ । विष्मयकारी दोस्रो विश्वयुद्ध शुरु भएको सन् २०१९ को सेप्टेम्बरमा ८० वर्ष लागेको छ । यही दुःखद प्रसंगको पृष्ठभूमिमा पोल्याण्डमा विशेष कार्यक्रमसहित दोस्रो विश्वयुद्धको ८० औं वर्षगाँठ मनाइएको छ । दोस्रो विश्वयुद्धमा पोल्याण्डले व्यापक क्षति भोग्नुपरेको थियो । चेतनशील प्राणी मानिसकै कारण मानवतामाथि नै प्रश्न उठेको त्यो भयानक घटनाबाट पोल्याण्डले आफ्नो कुल जनसंख्याको पाँच भागमा एक भाग गुमाउनुपरेको थियो ।
***
भारतले नोभेम्बर तारिखका दिन नेपाली भूभाग लिम्पियाधुरा–लिपुलेकसमेतलाई समेटेर आफ्नो नयाँ नक्शा नक्शा सार्वजनिक गर्यो। यसले नेपाल र भारतीय थाँती रहेको सीमा विवादलाई पुनः एकपटक सतहमा ल्याइदियो । भारतीय कदमविरुद्ध नेपालमा प्रदर्शन भए । भारतको ‘बिग्र ब्रदर एटिच्युड’ र नेपालको राष्ट्रिय स्वाभिमानबारे चर्काचर्कीपूर्ण विचार–विमर्श भए । भारतीय कदमको नेपालमा विरोध भइरहँदा भारतीय विदेश मन्त्रालयले नेपालको भूमि आफ्नो नक्शामा नसमेटेको बतायो । भारतले देखाएको व्यावहारले नेपाल–भारतबीच विद्यमान सीमा–समस्या सजिलै समाधान हुने देखिन्न । अहिले आएर यो मामिला सामसुमजस्तै भएको छ ।
***
डिसेम्बर १७ तारिखमा पाकिस्तानको विशेष अदालतले विश्व समुदायलाई नै चकित तुल्याउने गरी पूर्वराष्ट्रपति परवेज मुसर्रफलाई मृत्युदण्डको फैसला सुनायो । उनलाई राष्ट्रघात गरेको आरोप लगाइएको छ । सन् २००७ मा संविधान खारेज गरी तत्कालीन सैनिक जनरल मुसर्रफ पाकिस्तानको राष्ट्रपति भएका थिए । उनी सन् २०१६ देखि युएईमा रहँदै आएका छन् । उनी अदालतको कुनै पनि सुनुवाइमा उपस्थित भएनन् । पैmसला निम्त्याएको असहज परिस्थितिको कसरी पटाक्षेप होला ? हेर्न बाँकी छ ।
सन् २०१९ निख्रिँदै गर्दा विश्वको ‘सुपरपावर’ मानिने अमेरिका घरेलु राजनीतिका कारण चर्चामा आयो । अनेकन विवादस्पद अभिव्यक्ति दिएर चर्चामा आइरहने अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पमाथि महाअभियोगको प्रस्ताव अघि सारियो । उनको कार्यशैलीबाट लोकतन्त्र र राष्ट्रिय सुरक्षामा चुनौती थपिएको अमेरिकीहरूको बुझाइ छ ।
उनीमाथि शक्ति दुरुपयोग गरेको आरोपमा महाअभियोगको प्रस्ताव अघि सारिएको हो, जुन बहुमतले पारित भयो । डिसेम्बर १८ तारिखमा भएको मतदानमा पक्षमा २३० तथा विपक्षमा १९७ मत परेको थियो । मतदानअघि तल्लो सदन ‘हाउस अफ रिप्रिजेन्टेटिभ्स्’ मा प्रस्तावको पक्ष र विपक्षमा गर्मागर्मी बहस भएको थियो । अमेरिकी सिनेटले उनीमाथिको महाअभियोग प्रस्तावलाई दुई तिहाइ बहुमतले पारित गरेमा उनी पदमुक्त हुनेछन् ।
यता, छिमेकी मुलुक भारतमा नागरिकतासम्बन्धी कानुनका कारण डिसेम्बरको चिसोमा पनि राजनीतिक तापक्रम उच्च विन्दुमा पुग्यो । भारतका विभिन्न भागमा हिंसात्मक प्रदर्शन भए । नागरिकतासम्बन्धी नयाँ कानुनले मुस्लिमबाहेक अन्य आप्रवासीलाई धार्मिक आधारमा नागरिकता दिन सकिने व्यवस्था गरेको छ । यसअघि सन् १९५५ मा जारी भएको नागरिकतासम्बन्धी ऐनले कानुनले गैरकानुनी भनिएका आप्रवासीहरूलाई भारतीय नागरिक हुन बाटो खोलेको थिएन । नयाँ कानुनले अघि सारेको प्रावधानलाई अन्यायपूर्ण र विभाजनकारी भएको भन्दै जनआक्रोश बढेको हो ।
[साभार : लोकसवाद । २०७६ साल पुस १३ गते । परिमार्जित संस्करण । स्रोत : सामाचार ऐजेन्सीहरू ।]
No comments:
Post a Comment